Stosowanie wapna w ochronie środowiska i procesach przygotowania wody ma bogatą tradycję. Wapno jest przeważnie najtańszym, a jednocześnie najbardziej "przyjaznym" środowisku środkiem stabilizującym, regulującym pH i higienizującym. W zależności od technologii i celu, jaki ma być osiągnięty stosuje się tu wapno palone lub hydratyzowane. Zużycie wapna w ochronie środowiska i stacjach uzdatniania wody systematycznie wzrasta.

1. Uzdatnianie wody przemysłowej i pitnej

Wapno gaszone lub mleko wapienne (zawiesina wodna wapna gaszonego zawierająca głównie wodorotlenek wapniowy) stosowane są powszechnie w procesach przygotowania wody pitnej, a także wody używanej do celów technologicznych. W tym obszarze zastosowań wyróżnić można następujące procesy wymagające użycia wapna:

• zmiękczanie wody o podwyższonej twardości

Wyróżniamy dwa podstawowe typy twardości wody: twardość przemijającą lub węglanową ustępującą po zagotowaniu wody oraz twardość wywoływaną obecnością związków innych, niż węglany.
Podwyższona twardość wyklucza w wielu przypadkach możliwość bezpośredniego użycia wody do celów bytowych. Przede wszystkim jednak uniemożliwia jej wykorzystanie jako medium w układach chłodzenia i systemach grzewczych.
Obydwa wymienione wyżej typy twardości można redukować przy pomocy wapna.
Twardość węglanowa wywoływana obecnością kwaśnych węglanów wapnia i magnezu ustępuje po zadaniu wody wapnem gaszonym. Zachodzi reakcja przemiany węglanów kwaśnych (bikarbonatów) w związki obojętne strącające się w postaci usuwalnych osadów. Proces ten nazywamy czasami dekarbonizacją wody.

Twardość niewęglanową redukuje się w tzw. procesie sodowo-wapiennym przy użyciu sody kalcynowanej i wapna gaszonego. Rozpuszczone w wodzie związki wapnia i magnezu przechodzą w tym procesie w nierozpuszczalne węglany i wodorotlenki strącające się w postaci osadu.

• regulacja kwasowości, stabilizacja pH

Pewne ilości wapna gaszonego wykorzystywane są do neutralizacji wód o naturalnie podwyższonym stopniu kwasowości. Większe znaczenie ma natomiast użycie tego czynnika w celu optymalizacji pH wody poddawanej następnie procesom koagulacji, flokulacji i oddzielania osadów, które przebiegają najwydajniej w dość wąskich zakresach pH, w środowisku lekko zasadowym (na przykład strącanie wodorotlenku magnezu przebiega najlepiej w zakresie pH od 9,5 do 10).

Nawet w zakresie pH od 7 do 9 (a więc w środowisku lekko zasadowym) woda może wymywać żelazo, miedź, cynk i ołów z materiałów, z których wykonano rury wodociągowe. Może to prowadzić do zanieczyszczenia wody oraz przyspieszonej korozji systemów dystrybucji. Ryzyka te minimalizuje się poprzez stabilizację pH wody, to jest utrzymanie tego wskaźnika na poziomie, przy którym występuje nasycenie wody węglanem wapniowym, który nie strąca się, ale też nie wypłukuje z istniejących naturalnych powłok ochronnych. W zależności od składu chemicznego wody pH stabilizacji wynosi od 7,8 do 9,2.

Wapno produkowane w Zakładzie Wapienniczym Kujawy nadaje się do uzdatniania i oczyszczania wody do celów bytowo-gospodarczych oraz wody używanej we wszystkich gałęziach przemysłu. Atesty jakościowe wydane przez Państwowy Zakład Higieny pozwalają na jego wykorzystanie w przypadku uzdatniania wody do celów produkcji spożywczej, jak i do uzdatniania wody pitnej.

2. Oczyszczanie ścieków i neutralizacja osadów pościekowych

Istnieją trzy główne metody oczyszczania ścieków: metoda mechaniczna, biologiczna i fizyko-chemiczna. Metody te czasami stosowane są jednocześnie, przenikając się i uzupełniając. W procesach bazujących na w.w. metodach istotną i rosnącą jest rola wapna.

Ścieki kwaśne neutralizowane są wapnem, które charakteryzuje się odczynem silnie zasadowym. W ściekach z szeregu branż przemysłu chemicznego, a także szklarskiego, obróbki metali itp. zawarte są rozpuszczalne toksyczne związki, które w procesie neutralizacji wapnem przechodzą w obojętne dla środowiska i zdrowia ludzi związki wapnia. Związki te, jako nierozpuszczalne, mogą być łatwo oddzielone przez wirowanie i filtrację oraz bezpiecznie składowane lub przekazywane do ponownego wykorzystania.
Wapno wiąże na przykład niezwykle toksyczne fluorki, a także przekształca sole metali ciężkich w związki nierozpuszczalne i przez to nierozprzestrzeniające się w środowisku.

Wapno wykorzystywane jest szeroko w przeróbce i zagospodarowaniu osadów pościekowych, w szczególności osadów pochodzących z biologicznych oczyszczalni ścieków. Dodatek wapna palonego (zawierającego głównie aktywny tlenek wapniowy CaO) powoduje osuszanie osadów, a co za tym idzie zmniejszanie ich objętości. Następuje przy tym tak zwana "higienizacja" osadów polegająca na niszczącym działaniu podwyższonej temperatury reakcji hydratacji tlenku wapniowego i podwyższonego pH na patogeny takie, jak wirusy, bakterie oraz pasożyty i ich jaja. Zahamowane zostają procesy gnilne, a co za tym idzie wydzielanie się tzw. "gazów złowonnych". Związaniu (immobilizacji) ulęgają metale ciężkie. Tak przetworzone osady pościekowe stanowią cenny nawóz organiczno-mineralny. Przetwarzanie osadów przy użyciu wapna jest, w porównaniu ze składowaniem lub suszeniem termicznym, metodą najskuteczniejszą i najkorzystniejszą ekonomicznie.

3. Oczyszczanie gazów odlotowych

Zjawisko kwaśnych deszczów, obecne we wszystkich krajach uprzemysłowionych i wraz z globalnymi zjawiskami klimatycznymi przemieszczające się w rejony dotychczas nie dotknięte negatywnymi zjawiskami środowiskowymi, wywołuje skutki wtórne o katastrofalnych konsekwencjach. Zakwaszenie gleb i wód obniżające plony i wydajność łowisk, korozja konstrukcji stalowych i betonowych, zniszczenie roślinności - to tylko niektóre z nich.
Kwaśne deszcze to głównie efekt emisji do atmosfery gazów pochodzących ze spalania paliw zawierających siarkę i chlor. Proces spalania uwalnia te składniki w postaci dwutlenku siarki (SO2) i chlorowodoru (HCl), które ulegając kolejnym przemianom w atmosferze przechodzą w silne kwasy: siarkowy i solny. Usuwanie chloru i siarki z paliw, chociaż stosowane, napotyka na liczne bariery technologiczne. Stąd punkt ciężkości walki z emisją kwaśnych składników gazów odlotowych przesunął się w kierunku usuwania ich ze spalin kotłowych i innych rodzajów odgazów.
Dla zachowania równowagi środowiskowej najistotniejsze znaczenie ma odsiarczanie spalin kotłowych (w procesie tym usuwa się również inne gazy kwaśne, w tym chlorowodór). Istnieją trzy metody odsiarczania (od pierwszych liter terminu anglojęzycznego Flue Gas Desulphurisation nazywamy je metodami FGD): metoda sucha, półsucha i mokra.
Obecnie pracujące instalacje FGD bazują głównie na wykorzystaniu sorbentów wapiennych, bądĽ to w postaci mączek wapniakowych, bądź zawiesin wapna gaszonego. W czasie oczyszczania dochodzi do związania i jednoczesnego utlenienia dwutlenku siarki, w wyniku czego otrzymuje się siarczan wapniowy (gips). Gips ten, zwany reagipsem, posiada szereg zastosowań w przemyśle materiałów budowlanych (np. przy wytwarzaniu płyt gipsowo-kartonowych). Zawarty w spalinach chlorowodór przechodzi w rozpuszczalny chlorek wapniowy, który w pewnych technologiach może być odzyskiwany ze ścieków poneutralizacyjnych w postaci produktu handlowego.